He poʻe ʻŌiwi Hawaiʻi maoli ka Papahānaumokuākea Native Hawaiian Cultural Working Group i kumulipo ka pilina moʻolelo nona ka mole kūʻauhau, loina kuʻuna a me ka mau o ke kahuna ʻāina.
Na ka CWG e nao mau iho ana i ka leo ʻŌiwi a me ke kuana kupuna i loko o nā pepeiao nāna e hoʻolaukaʻi ana no ka pono ʻo ke Kia Hoʻomanaʻo Kai Aupuni ʻo Papahānaumokuākea.
ʻO mākou he poʻe kūpuna, poʻe noiʻi, poʻe akeakamai, poʻe hoʻomana kahiko, poʻe hoʻonaʻauao, poʻe hoʻolaukaʻi moku, poʻe pai pono moana, he kaiāulu i lāhui ʻia iā Papahānaumokuākea. He pili kūʻauhau a he ʻike maka ko mākou i nēia mau moku kāhelahela o ka pō loa.
He 25 a ʻoi nā makahiki o ko mākou hoʻolāʻau ʻana i ke Keʻena Kuleana Hawaiʻi (OHA) ma o kona kuleana i ka Monument Management Board e pai aʻe i ua mau moku ala ma o ko mākou mau mahele ʻike laulā.
Kāmau aʻe nō mākou i ka hoʻolaukaʻi ʻana i nā hoʻoilina ʻāina, pili kanaka, a moʻolelo hoʻi o Papahānaumokuākea.
I ka makahiki 2001 i kumu ai ka CWG no ke kākoʻo ʻana i ka leo ʻŌiwi maoli no nā moku waiho kāhela o ka pō, i ia wā mākou i aʻoaʻo ai iā NOAA ma o ka NWHI Coral Reef Ecosystem Reserve Advisory Council (RAC) a laila i ka paʻa ʻana o ko OHA kūlana he Kahuwaiwai o ke Kia Hoʻomanaʻo Kai Aupuni ʻo Papahānaumokuākea mākou i aʻoaʻo aku ai ma o lākou ala.
Na ka CWG me ona mau kākoʻo kaiāulu i hoʻokikina i ka hoʻākea ʻia ʻana o ke kia hoʻomanaʻo a me ke kuleana kahuwaiwai ʻana o OHA iā Papahānaumokuākea. Ua hoʻokō ʻia nei mau kauoha i ka makahiki 2016 a no ia kumu e kākoʻo ʻia ai ka CWG e OHA.
ʻO ka Hui Manamana ka ʻīkoi o ka CWG. ʻO kā lākou hana nui ʻo ia ke kūkunu a hoʻohui ʻana i nā lālā he 170 a ʻoi o ka CWG.
ʻO ke aka lā ia o Mokumanamana, kekahi o nā moku kuahiwi ʻelua o Papahānaumokuākea. Aia lā ke ao i luna me nā ʻiwa kiani ke kuhi ala i ke kuʻina i Hōlanikū. Na nā manamana o Mokumanamana e ana i ka palena o ko Kāne kaʻina ʻo ke Ala Polohiwa nāna mahele ka pō a me ke ao. ʻO nā akua o ka pō pale ka pō, ʻo kākou kānaka i ke ao nei puka. Ua kuluma ka ʻaha ʻana o kānaka ma ua moku lā i ke au kūliʻuliʻu, he 33 ona heiau a he 52 ona wahi pana a kākou e hoʻomaopopo nei. He hōʻailona nei lōkō o ia pūkuʻi kūkonukonu ʻana o ka mauli, ke kumu hoʻi e kūpaʻa kuʻupau mau ai ka CWG i ke kahu ʻana iā Papahānaumokuākea ā mau loa aku.
ʻO Papahānaumokuākea ke kumuhonua o nā Kānaka Maoli, kahi pale o ke ao ka leina hoʻi ʻo ka pō. Na ka hiapaʻiʻole o ke ao Hawaiʻi ka wahine lehia o ka wao kanakaʻole Dr. Pualani Kanakaʻole Kanahele ka inoa ʻo Papahānaumokuākea i kapa ʻia no Papa mā lāua ʻo Wākea. E ʻole lāua e Hawaiʻi ai ka Hawaiʻi a na lāua hoʻi e kahu i ke ola a me ka make, ke kupu ʻana o ka moku ā i kona honowā ʻia ʻana ā pahono hou ʻia. I ʻike hou no ke Kia Hoʻomanaʻo Kai Aupuni ʻo Papahānaumokuākea e kāomi iho ka loua no ka paena punaewele aupuni.
